Oversterftemonitor Nederland

Het CBS telt het aantal overlijdens aan de hand van overlijdensverklaringen van de arts die het overlijden heeft vastgesteld. Op het formulier kunnen meerdere oorzaken worden aangegeven. Sinds eind 2020 heeft de WHO voorgeschreven dat als corona mogelijk een rol heeft gespeeld bij het overlijden, dat dan covid-19 als doodsoorzaak moet worden aangehouden. Dat leidt tot een sterke overschatting van het overlijdens aan covid-19 zoals we in deze grafiek ook kunnen zien:

Nee dat is vrijwel uitgesloten. Het CBS meldde tot augustus 2023 rond de 10 overlijdens per week aan corona (zie CBS: doodsoorzaken-2020-augustus-2023.xlsx), terwijl de oversterfte boven de 100 per week lag. Bedenk ook dat CBS met deze cijfers nog een factor 5 zit boven het aantal mensen dat daadwerkelijk aan covid-19 overlijdt.

Kijkend naar 2023 ontstaat het beeld dat de oversterfte ook een seizoen fenomeen is, maar niet direct wordt veroorzaakt door corona, maar andere virussen, waar corona er één van is. Het lijkt erop dat ons immuunsysteem minder weerbaar is geworden voor infecties.

Coronacijfers worden niet eens meer gerapporteerd door RIVM. In onderstaande grafiek hebben we de CBS-cijfers omgerekend naar RIVM-niveau op basis van de eerdere verhouding tussen die twee.

Het RIVM berekent op een niet openbare wijze de gemiddelde sterfte over de voorgaande jaren. Golven als gevolg van een epidemie worden wel verwijderd, maar sinds 2021 zien we alleen maar golven, het hele jaar door. Onduidelijk is hoe het RIVM hiermee omgaat. Zeker is dat hierdoor een sterk vertekend beeld ontstaat, waardoor de oversterfte onderdeel gaat uitmaken van de baseline waar de oversterfte mee wordt vergeleken.

Tot aan 2023 heeft het CBS de berekeningen uitgevoerd op basis van de bevolkingsopbouw en de sterftekans op basis van het daadwerkelijke aantal overlijdens. Een wetenschappelijk onderbouwde aanpak. Inmiddels lijkt het CBS ook hun verwachtingen te hebben bijgesteld. In 2023 was de CBS-verwachting voor jaarsterfte in 2024 nog 157.850 (wij kwamen zelf op 159.663). Volgens een Tweet van Ruben van Galen zijn deze verwachtingen nu bijgesteld. Dit is de tabel met hun nieuwe verwachtingen:

Direct valt natuurlijk op dat de oorspronkelijke verwachting al 3000 naar boven is bijgesteld (van 157.850 naar 160.700) en nu nogmaals verhoogd tot 169.500. Een stijging van bijna 12.000 en dat is gelijk aan de oversterfte in 2022. Ook het CBS is dus aan het witwassen, met als enige argumentatie: “C19 is ingeburgerd en aanhoudend” en “Herstel is zichtbaar maar langzamer dan verwacht”. Een weinig wetenschappelijke onderbouwing van empirische aanpassingen van de verwachtingen.

Een van de grafieken op het coronadashboard is die van het aantal virusdeeltjes in rioolwater, maar wat is de relevantie daarvan? In deze grafiek laten wij deze cijfers zien in relatie tot het aantal ziekenhuisopnames en de oversterfte.

De rioolcijfers vertonen de meeste overeenkomst met de ziekenhuisopnames volgens LCPS. Virus in het riool gaat kennelijk gelijk op met de hoeveelheid virus die in het ziekenhuis wordt gevonden, waardoor patiënten worden aangemerkt als “met corona”. Onduidelijker is de gelijkloop met oversterfte. Er lijkt een relatie te zijn, maar bijvoorbeeld in maart 2023 zit er veel virus in het riool, veel mensen opgenomen, maar er is geen oversterfte. Het aantal overlijdens aan corona is ook maar een fractie van de totale oversterfte. Ook hier ontstaat het beeld van een slechter functionerend immuunsysteem. In de koude seizoenen meer virus en meer oversterfte, maar zelden aan corona zelf.

Het effect van maatregelen is nog steeds niet geëvalueerd. Daar waar het RIVM in de eerste maand van de pandemie maatregelen motiveerde als “Flatten the curve”, wordt het nu niet meer als zodanig uitgelegd. Maatregelen remmen de snelheid van een epidemie (als ze al effect zouden hebben) en draagt niet bij tot opbouw van de noodzakelijke immuniteit, integendeel. Het fraaiste voorbeeld hebben we zojuist achter de rug. Een enorme piek in “besmettingen” als we afgaan op het aantal virusdeeltjes in het riool. Zonder het overwegen van enige maatregel daalt deze golf even snel als hij gekomen is. Maatregelen waren dus niet nodig om ook deze golf te keren.

In een eerdere verwachting (eind vorig jaar) leek het alsof de oversterfte leek te verdwijnen. Alleen een opleving direct na de laatste vaccinatiecampagne in oktober 2023. Inmiddels lijkt het meer op een seizoensbeweging, die elk jaar sterker wordt. In februari is er altijd 16% meer sterfte dan in de zomer, maar dat is inmiddels opgelopen tot 35% meer.

Naar onze mening is het daar te vroeg voor. Afgaande op de oversterfte die we de afgelopen 4 jaar zagen, zien we per jaar rond de 10.000 meer overlijdens dan verwacht, maar dat lijkt inmiddels af te nemen. Pas als alle interventies (waarvan vaccinatie de belangrijkste is) zijn gestopt, blijft een mogelijke permanente factor over. Heeft de pandemie permanente schade aan onze gezondheid gegeven? Zijn we ongezonder gaan leven? Heeft mogelijk uitgestelde zorg ons permanente schade gegeven? Dat kunnen we alleen vaststellen als we de verwachtingen uit het verleden als norm blijven gebruiken. Dus we moeten onze verwachtingen niet baseren op de cijfers die we zien tijdens de pandemie, maar juist die daarvoor. Uiteraard rekening houdend met vergrijzing.